I1-M253 Paleo-Evropljani | Nordijci

Uvod

Haplogrupa I1-M253 je jedna od dva osnovnih ogranaka od haplogrupe I. Najveća frekvencija ove haplogrupe je observirana u Skandinaviji, Islandu i na širem prostoru sjeverozapadne Evrope (Kivisild, 2017). Ova haplogrupa čini shodno tome 88-100% od svih Y-DNK I varijacija u Skandinaviji (Rootsi et al. 2004). Prema statistici Bošnjačkog DNK projekta zasnovanoj na 1,100 Y-DNK testiranih Bošnjaka, Goranaca, Torbeša i Pomaka se ova haplogrupa među bosanskohercegovačkim Bošnjacima kreće u procentu oko 7.5%, dok među Bošnjacima Sandžaka i Zete seže nešto niže procente koji se kreću oko 4%. Uprkos tome, haplogrupa I1-M253 je na cjelokupnom bošnjačkom etničkom prostoru najtipičnija za područje Polimlja u srednjem i sjeverozapadnom Sandžaku.

Porijeklo haplogrupe

Haplogrupa I1-M253 je jedan od dva osnovna ogranka od haplogrupe I kojoj pripada oko 1/5 stanovništva današnje Evrope (Rootsi et al. 2004). Pretpostavlja se da ograničeni geografski prostor u zapadnom dijelu Evroazijskog kontinentalnog područja na kojem su koncentrisane varijacije unutar haplogrupe I pretstavlja lokalni kontinuitet od vremena paleolitskih lovaca-sakupljača Evropi (Rootsi et al. 2004). Generalno odsustvo haplogrupe I van Evrope sugerira da je ova haplogrupa najvjerovatnije mutirala u Evropi i najvjerovatnije prije posljednjeg glacijalnog maksimuma odnosno ledenog doba (Rootsi et al. 2004; Semino et al. 2000). Prema vremenskoj procjeni iz studije Rootsi et al. bi prvobitno širenje haplogrupe I moglo biti povezano sa panevropskom kulturom mlađeg paleolitika Gravettien (Rootsi et al. 2004). Geografsko razdvajanje varijacija unutar haplogrupe I, odnosno osnovnih grana I1-M253 i I2-L596 se najvjerovatnije odvijalo u kasnom paleolitu i mlađem mezolitu, moguće za vrijeme rekonolizacije Evrope nakon povlačenja leda na koncu posljednjeg glacijalnog maksimuma (Rootsi et al. 2004).

Predačke mutacije od haplogrupe I1-M253 su putem testiranja starih kostiju utvrđene u posmrtnim ostatcima na arheološkim lokalitetima Balma de Guilanyá i Cueva de la Carigüela u današnjoj Španiji koji respektivno datiraju iz 11,384.-10,733. godine p.n.e. i 9,700.-5,500. godine p.n.e. (Olalde et al. 2019; Villalba-Mouco et al. 2019), što sugerira da se prvobitna mutacija haplogrupe I1-M253 mogla desiti na području franko-kantabrijskog refugijuma u jugozapadnoj Evropi. Prema studiji Achilli et al. je franko-kantabrijski refugijum igrao ključnu ulogu u rekonolizaciji Evrope nakon posljednjeg glacijalnog maksimuma. U okviru tog migracionog procesa iz franko-kantabrijskog refugijuma se najvjerovatnije odvijala i prvobitna ekspanzija haplogrupe I1-M253 prema srednjoj i sjevernoj Evropi (Rootsi et al. 2004).

Nastanak

Haplogrupa I1-M253 je prema proračunu YFull projekta formirana prije oko 27,500 godina, međutim zajednički predak svih živućih identificiranih potomaka I1-M253 je živio prije 4600 godina. Predačke mutacije od ove haplogrupe su, kao gore pomenuto, observirane na području današnje Španije, što uz observiranu SNP raznolikost na području današnje Francuske, indicira na jugozapadnu Evropu kao moguće mjesto na kojem je formirana ova haplogrupa. Observirani diverzitet na području Francuske sugerira da je franko-kantabrijski refugijum izvorište iz kojeg se odvijala prvobitna ekspanzija ove haplogrupe (Rootsi et al. 2004). Haplogrupa pre-I1-M253, odnosno predačka mutacija od I1-M253 je utvrđena i u jednom analiziranom skeletnom ostatku na arheološkom nalazištu Stora Karlsö u današnjoj Švedskoj koji datira iz 7,050.-6,850. godine p.n.e. (Günther et al. 2018). Međutim, mimo uzorka iz Stora Karlsöa kojem je ustanovljena mutacija pre-I1-M253, su testiranjem većeg broja muških skeleta u Skandinaviji uglavnom observirane SNP varijacije koje se nalaze u okviru I2 haplogrupe (Günther et al. 2018; Haak et al, 2015; Mathieson et al. 2015). Shodno tome bi jedan predloženi scenarij bio da je prvobitna ekspanzija haplogrupe I2 iz zapadnoevropskog refugijuma išla prema Skandinaviji dok je prvobitna ekspanzija haplogrupe I1-M253 bila usmjerena prema istočnijim dijelovima kontinentalne Evrope, suprotno današnjoj distribuciji oba ogranka. I1-M253 loza koja danas dominira u Skandinaviji i široj sjevernoj Evropi je formirana prije oko 4,600 godina, što ukazuje na kasnije širenje haplogrupe I1-M253 na područje Skandinavije i da nije učestovala u populacionoj rekonolizaciji sjeverne i sjeverozapadne Evrope na koncu posljednjeg glacijalnog maksimuma.

Jedan od najranije datiranih muških skeletnih ostataka u kojem se mogla utvrditi haplogrupa I1-M253 se nalazi na arheološkom lokalitetu Balatonszemes-Bagódomb u današnjoj Mađarskoj. Riječ je o jednom uzorku koji datira iz 5,300.-4,900. godine p.n.e. (Szécsényi-Nagy et al. 2015) i poistovjećuje se sa kasnoneolitskom Kulturom linearnotrakaste keramike koja je cvjetala na području srednje Evrope u periodu između 5,500. i 4,500. godine p.n.e. Kasnoneolitski uzorak iz Mađarske sugerira da su haplogrupu I1-M253 u Skandinaviju mogli donjeti neolitski poljoprivrednici i da s time u vezi ne predstavljala lokalni kontinuitet iz pre-holocenskog perioda (Kivisild, 2017).

Širenje haplogrupe

Haplogrupa I1-M253 je doživila svoj demografski uspon na području kasnoneolitske Kulture linearnotrakaste keramike koja se prostirala uzduš šire srednje Evrope. Prvobitni razvitak Kulture linearnotrakaste keramike se može vezati za transdunavsko područje u istočnijim predijelima srednje Evrope. Kasnija demografska ekspanzija ove haplogrupe se najvjerovatnije odvijala u okviru neolitske i eneolitske Kulture levkastih pehara (4,200.-2,800. p.n.e.) čiji se arheološki horizont prostirao od južnih obala Sjevernog mora na zapadu, istočnoevropskih šumskih ravnica na istoku, sjevernog karpatskog vijenca na jugu i do južne Skandinavije na sjeveru. Sa širenjem Kulture levkastih pehara prema sjevernoj Evropi je paleolitskim zajednicama u Skandinaviji prvi put introducirana zemljoradnja. S time u vezi bi jedna od pretpostavki bila da je haplogrupa I1-M253 učestovala u civilizacijskoj transformaciji na području Skandinavije koja se odnosila na prelazak sa lovačko-sakupljačkog na zemljoradničko socio-ekonomsko uređenje.

Jedna od važnih indicija na prisustvo haplogrupe I1-M253 u Skandinaviji nakon sjeverne ekspanzije prvih neolitskih kultura iz kontinentalne Evrope je prisustvo ove haplogrupe u jednom muškom skeletu na arheološkom nalazištu Abbekås u današnjoj Švedskoj, datiran iz 2,010.-1,226. godine p.n.e. (Allentoft et al. 2015). Međutim, za sada nije jasno u kojoj je mjeri haplogrupa I1-M253 bila rasprostranjena među pripadnicima Kulture vrpčaste keramike (2,900.-2,350. p.n.e.) i kasnije Kulture zvonastih pokala (2,800.-2,300. p.n.e.) nakon širenja na područje Skandinavije. Neolitska Kultura levkastih pehara je koegzistirtala sa lovačko-sakupljačkom Kulturom jamske keramike na području ostrva Gotland u Baltičkom moru oko 3,300-2,800. godine p.n.e. (Fraser et al. 2018), tj. prije nego što se Kultura vrpčaste keramike proširila na teritorije prethodnih zajednica oko 2,800. godine p.n.e. među kojima bi mogli ubrajati i Kulturu jamske keramike. Ove dvije kulture, tj. Kultura vrpčaste keramike i Kultura jamske keramike će dominirati područjem istočne Skandinavije do oko 2,300. godine p.n.e. kada ih zamjenjuje period kasnog neolita (Vanhanen et al. 2019). Ovo bi moglo da sugerira da je haplogrupa I1-M253 bila u dobroj mjeri prisutna u južnoj Skandinaviji još prije sjeverne ekspanzije Kulture levkastih pehara (Quiles, 2019).

Druga ekspanzija haplogrupe I1-M253 usmjerena prema Skandinavskom poluostrvu se odvijala u Nordijskom bronzanom dobu koji je započet oko 1,700. godine p.n.e i okončan oko 500. godine p.n.e. Ova migracija I1-M253 pripadnika u Skandinaviju je najvjerovatnije najzaslužnija za naglu demografsku promjenu koja se desila tokom Nordijskog bronzanog doba i koju između ostalog karakteriše nagli rast pripadnika ove haplogrupe u Skandinaviji – ostavljajući trajni genetički, lingvistički i kulturološki pečat u široj sjevernoj Evropi. Dominacija ove haplogrupe među modernim skandinavskim populacijama se dakle najvjerovatnije može pratiti unazad do Nordijskog bronzanog doba. Shodno tome je na arheološkom nalazištu Ängamöllan u južnoj Švedskoj haplogrupa I1-M253 utvrđena u dva drevna uzorka datranim iz Nordijskog bronzanog doba, odnosno 1,493.-1,302. p.n.e. i 1,432.-1,292. p.n.e. (Allentoft et al. 2015).    

Podgrane

Haplogrupa I1-M253 je formirana prije između 3,470 i 5,070 ili 3,180 i 3,760 godina (Batini et al. 2015). Ova haplogrupa se razgranjuje u tri za sada identifikovana ogranka koji su svi prema estimaciji YFull projekta formirani prije oko 4,600 godina: I1-CTS12768, I1-Z17954 i najbrojniji od njih ogranak I1-DF29, koji je ujedno i najdominantniji ogranak među Bošnjacima pozitivnim na haplogrupu I1-M253.

• I1-CTS12768: Ovaj ogranak je za sada jedino observiran na prostoru današnje Švedske. Najvjerovatnije je riječ o jednom izolovanom ogranku koncentrisanom na jednom manjem geografskom prostoru i koji je nekada u dalekoj prošlosti doživio populacioni bottleneck odnosno efekat tkz. uskog grla. Najbliži drevni zajednički predak (TMRCA) ovog ogranka je prema procjeni YFull-a živio prije oko 100 godina.    
• I1-Z17954: Ova grana je najvećim dijelom rasprostranjena na području kontinentalne Evrope. Najveća koncentracija ovog ogranka je observirana van Skandinavskog poluostrva, naročito Velike Britanije i bivših transatlantskih kolonija, ali se pojavljuje širom cijele sjeverne kontinentalne Evrope, od Francuske na zapadu do Rusije na istoku. YFull estimira da je najbliži drevni zajednički predak (TMRCA) grane I1-Z17954 živio prije oko 4,600 godina.
• I1-DF29: Je najbrojniji ogranak od cjelokupne haplogrupe I1-M253, kako u svjetskom tako i u balkanskom kontekstu. Razgranjuje se u kontinentalnoevropske ogranke I1-Z63 i I1-Z58 i u sjevernoevropski i sjeveroistočnoevropski ogranak I1-Y2592. Ogranak I1-Z58 je najvećim dijelom koncentrisan na širem prostoru zapadne Evrope. Grana I1-Z63 s druge strane prati u velikoj mjeri sa svojom modernom distribucijom stari rut istočnogermanskih plemena koji su se u stoljećima nakon nove ere prostirali duž istočnoevropskih riječnih slivova, nadirujući kasnije prema Dunavu i sjevernim granicama Istočnog rimskog carstva. Grana I1-Y2592 se razgranjuje u ogranke I1-Y3866 i I1-Z2337. Prvi ogranak I1-Y3866 je rasprostranjen širom sjeverne kontinentalne Evrope, ali je velikim dijelom usmjeren i prema istočnijim predjelima Evrope. I1-Z2337 je s druge strane tipična za područje Skandinavije odakle je u različitim vremenskim etapa, od željeznog doba do visokog srednjeg vijeka, najvjerovatnije ekspandirala prema južnijim dijelovima Evrope. U okviru ogranka I1-Z2337 se nalazi grana I1-L22 koja među modernim zapadnobalkanskim narodima ima poseban značaj, o ćemu će biti više riječ u nastavku ovog teksta. Najbliži drevni zajednički predak svih pripadnika ogranka I1-DF29 je prema estimaciji YFull projekta živio prije oko 4,400 godina.

Porijeklo ogranaka prisutnim na zapadnom Balkanu i među Bošnjacima

I1-M253>DF29>Y2592>Z2336>Y3866>S4767>Y4781>S4770>M227

Grana I1-M227 je prema procjeni YFull-a formirana prije oko 3,600 godina dok se najbliži drevni zajednički predak (TMRCA) procjenjuje da je živio prije oko 2,900 godina. Ova grana je prije svega rasprostranjena u istočnoj Evropi, posebno na području bivše Istočne Pruske i današnje sjeverne Poljske gdje se kreče oko 10% od sveukupnog stanovništva. Prisutna je također u Litvaniji, Rusiji, Bjelorusiji, Danskoj, Švedskoj, južnoj Engleskoj, Škotskoj, Francuskoj, Švicarskoj i Palestini. Na zapadnom Balkanu se pojavljuje u vrlo malim procentima i naročito preko podgrane I1-M227>A11380, koja se van Balkana još samo pojavljuje i u Bjelorusiji. Haplogrupa I1a1a1a1a koja je po ISOGG-ovoj nomenklaturi ekvivalentna sa I1-M227 je utvrđena u jednom drevnom uzorku na arheološkom lokalitetu Kopparsvik na Gotlandu u Švedskoj i datira iz perioda između 900. i 1050. godine n.e (Margaryan et al. 2019). Granu I1-M227 je na zapadnom Balkanu moguće dovesti u vezu sa migracijom Gota iz pravca istočne Evrope u kasnoantičkom i ranosrednjovjekovnom periodu. Međutim, neke grane nizvodno od I1-M227 se pojavljuju i na onim mjestima koja su osvajana i naseljavana od strane danskih Vikinga i njihovih normanskih potomaka, poput grane I1-M227>M227a>Y7213>Y22923>Y89953, prisutnoj u Danskoj, Gornjoj Normandiji u sjevernoj Francuskoj i u Palestini, što bi I1-M227 moglo povezati i sa vikinškim pljačkaškim pohodima u zapadnoj Evropi i s tim u vezi i sa kasnijim normanskim i križarskim osvajanjima Mediterana i zapadnog Bliskog istoka u periodu između 10. i 12. stoljeća n.e.

I1-M253>DF29>Z58

Grana I1-Z58 je prema procjeni YFull-a formirana prije oko 4,600 godina. Svoju najvišu zastupljenost posjeduje u zapadnoj Evropi, naročito u Njemačkoj, Velikoj Britaniji i Beneluksu. Nalazi se u manjoj mjeri i u nordijskim zemljama i širom kontinentalne Evrope, kao i u bivšim transatlantskim kolonijama. Ova grana je vrlo rijetka na Balkanu i pojavljuje se samo u tragovima, najprije na području Slovenije, Dalmacije u Hrvatskoj i Šumadije u Srbiji. Za sada su na zapadnom Balkanu observirane nizvodne podgrane I1-Z58>Z59> Z2041>Z2040>Y3560>Y3568>Y14516>Y3562 koja je prisutna u Sloveniji; I1-Z58>Z59>CTS8647>Z61>Z60 u sjevernoj Dalmaciji i Bosni i Hercegovini; i I1-Z58>Z138 u Donjem Podrinju u Bosni i Hercegovini i Sjevernoj Makedoniji. U okviru grane I1-Z138 se nalazi grana I1-S20289 na koju je pozitivan jedan Albanac iz Tirane. Najbliži drevni zajednički predak (TMRCA) svih pripadnika haplogrupe I1-Z58 je prema procjeni YFull-a živio prije oko 4,600 godina.

Haplogrupa I1-Z58, posebno njena nizvodna grana I1-Z58>Z59, je u arheogenetičkim istraživanjima observirana u 23 uzorka rasprostranjenim širom sjeverne Evrope. Najstariji uzorci datiraju iz 2. i 3. stoljeća n.e. i pronađeni su u željeznodobnim nekropolama na ostrvu Själland u Danskoj (Margaryan et al. 2019). Ostali uzorci u sjeverozapadnoj Evropi datiraju iz kasnijeg razdoblja željeznog i vikinškog doba, od kojih su devet sa arheološkog lokaliteta Salme u Estoniji, četiri u Danskoj, tri na ostrvu Öland u Švedskoj, dva u Engleskoj i dva u Norveškoj (Margaryan et al. 2019). Među starim kostima datiranim iz prekršćanskog perioda na Islandu se pripisuje i jedan uzorak pozitivnim na podgranu I1-Z58>Z59>CTS8647>Z61>Z60>Z140>Z141>CTS6739>S2169 (Ebeneserdóttir et al. 2018). Jedan uzorak u kasnoantičkoj nekropoli Slog koja se nalazi u okviru rimske utvrde Timacum Minus u blizini Knjaževca u današnjoj Srbiji, je također prediktovan na podgranu I1-Z58>Z59>CTS8647>Z61>Z60>Z140>Z141>CTS6739>S2169, observiranoj i među drevnom prekršćanskom populacijom Islanda i koja je danas uglavnom rasprostranjena u sjevernoj i zapadnoj Evropi. Uzorak iz nekropole Slog u okviru utvrde Timacum Minus, datiranoj iz kraja 4. i početka 5. stoljeća n.e., se može interpretirati kao trag germanskih federata nastanjivanim u rimskim provincijama južno od Dunava. Grana I1-Z58>Z59>Z2041>Z2040>Z382>Y5384 je utvrđena u jednom uzorku na lokalitetu Markowice u Poljskoj koji datira u kasnosrednjovjekovni period, odnosno iz 11.-13. stoljeća n.e. (Stolarek et al. 2018).

Grana I1-Z58 je igrala ključnu ulogu u etnogenezi zapadnogermanskih plemena i usko je povezana sa migracijom Saksonaca sa područja južnih obala Sjevernog i Baltičkog mora na Britanska ostrva. Međutim, shodno gore navedenom, arheogenetička istraživanja pokazuju da je ova grana bila prisutna i među nordijskim stanovništvom željeznog i vikinškog doba kao i među kasnoantičkim stanovništvom srednjeg Balkana, što bi širenje pojedinih ogranaka od grane I1-Z58 moglo dovesti u vezu i sa istočnogermanskim federatima unutar granica Istočnog Rimskog carstva.

I1-M253>DF29>Z63

Ogranak I1-Z63 je prema procjeni YFull-a formiran prije oko 4,600 godina i rasprostranjen je širom cijele kontinentalne Evrope, posjedujući poseban frekvencijski vrh na području današnje Njemačke, Beneluksa, Velike Britanije i istočne Evrope. Grana I1-Z63 je također najraznovrsnija na području Balkanskog poluostrva od svih ogranaka od haplogrupe I1-M253. S druge strane, najviša generalna diverzifikacija ovog ogranka je observirana na južnim obroncima Sjevernog i Baltičkog mora, što ukazuje da je vjerovatno formirana negdje na pomenutom prostoru, moguće na području današnje Danske. Grana I1-Z63 je nađena u drevnim uzorcima nekadašnje Wielbark kulture, odnosno na arheološkom lokalitetu Kowalewko u centralnoj Poljskoj i koji datiraju iz perioda Rimskog željeznog doba (100.-400. godine p.n.e.). U svega tri uzorka na lokalitetu Kowalewko je utvrđena nizvodna podgrana I1-Z63>BY151>FGC81364>S2078>S2077>Y2245>L1237 (Piontek et al. 2017; Stolarek et al. 2018). Wielbark kultura se tradicionalno poistovjećuje sa Gotima (Teska & Michałowski, 2013). Dalje na arheološkom nalazištu Collegno kod Turina u sjevernoj Italiji, datiranim iz 6. stoljeća n.e. je u jednom muškom uzorku utvrđena pararelna grana I1-Z63>BY151>FGC81364>S2078>S2077>Y2245>Y3968, odnosno njen nizvodni SNP I1-Y3979 (Amorim et al. 2018). Arheološki lokalitet Collegno se veže za prisustvo germanskih Langobarda u sjevernoj Italiji u ranosrednjovjekovnom periodu. Zajedno s arheogenetičkim otkrićem kod Kowalewka u Poljskoj asociranim sa istočnogermanskim kontinuumom u željeznodobnoj Poljskoj, razotkrivaju i osvjetljavaju nalazi iz Collegna kontinuirani migracioni proces germanskih plemena sa šireg područja sjeverno od Alpa, Dunava i Karpata koji se odvijao u kasnoantičkom i ranosrednjovjekovnom razdoblju.

Grana I1-Z63 je također otkrivena u posmrtnim ostatcima na nalazištu Crypta Balbi u Rimu u Italiji i koji je datiran iz kasnoantičkog perioda (400.-600. godine n.e.). Ovom uzorku je prediktovana grana I1-Z63>BY151>FGC81364>S2078>S2077>Y2245 (Antonio et al. 2020). U okviru arheološkog lokaliteta Crypta Balbi su, shodno pomenutom rezultatu, otkriveni i materijalni ostatci langobardske provenijencije.

U okviru grane I1-Y3979 koja je pronađena u ranosrednjovjekovnoj langobardskoj nekropoli Collegno se nalazi i podgrana I1-Z63>BY151>FGC81364>S2078>S2077>Y2245>Y3968>Y3979>Y6228 koja je najdominantnija grana od I1-Z63 među Bošnjacima i susjednim zapadnobalkanskim narodima. I1-Y6228 je prema procjeni YFull projekta formirana prije oko 3,600 godina dok se njen TMRCA odnosno najbliži drevni zajednički predak estimira da je živio prije oko 3,200 godina. Ukazujući na prethodno pomenuta arheogenetička otkrića bi najvjerovatniji scenarij bio da se migracioni smijer ove grane na Balkanskom poluostrvu odvijao u okviru migracija germanskih naroda poput Vizigota, Ostrogota, Gepida i Langobarda prije i nakon pada Zapadnoga rimskog carstva 476. godine.

Drugi ogranak od I1-Z63 koji je u veoma niskom procentu observiran među testiranim Bošnjacima i susjednim narodima je grana I1-Z63>BY151>BY351>Y7075>Y13946. Najbliži drevni zajednički predak (TMRCA) pripadnika ove grane je prema YFull-u živio prije oko 2,300 godina i formirana je najvjerovatnije negdje na prostoru srednje Evrope prije 3,400 godina. Najveću frekvenciju posjeduje na području današnje Njemačke i istočne Engleske. U pojedinačnim slučajevima se pojavljuje i u istočnoj Poljskoj, Bugarskoj, južnoj Albaniji i u južnoitalijanskoj regiji Basilicati. Na ovu granu je na zapadnom Balkanu pozitivno nekoliko rodova u Dalmaciji, Hercegovini, Crnoj Gori i Srbiji. Među Bošnjacima su na ovu granu za sada samo pozitivni konjički Buturovići, starinački rod iz Seonice kod Konjica, koji svoje porijeklo vežu za gosta Radina Butkovića, sveštenika Crkve Bosanske i visokog službenika na dvoru humskog velmože Stjepana Vukčića Kosače. Za Buturoviće se smatra da su među najstarijim rodovima u konjičkom kraju. Prema nekim mišljenjima prezime Buturović bi se moglo dovesti u vezu sa starogermanskim antroponimom romaniziranog oblika butur ili butură što je moguća izvedenica iz gepidske riječ bútilo (Pašić, 2009). Balkanski I1-Y13946 najvjerovatnije potiču od neke preostale istočnogermanske populacije, moguće gotske, koje se nakon sloma Ostrogotske države 559. godine stopilo sa demografski dominirajućim domorodačkim romanskim iliti romaniziranim stanovništvom.

I1-M253>DF29>Y2592>Z2336>Z2337>S6346>L22>Y3549>S25633>P109

Grana I1-P109 je prema procjeni YFull-a formirana prije oko 3,600 godina a svaka od njenih osnovnih podgrana I1-P109>Y5621, I1-P109>Y3664, I1-P109>S10891 i I1-P109>FGC16695 su nastale prije oko 3,400 godina. Ova grana je najvjerovatnije formirana u današnjoj Danskoj, na što ukazuje velika raznovrsnost u južnoj Skandinaviji, a svoju prvobitnu ekspanziju doživljava za vrijeme Nordijskog bronzanog doba (1,700.-500. p.n.e.). Grana I1-P109 je putem testiranja drevnih posmrtnih ostataka utvrđena u šest uzoraka koji datiraju iz perioda između kasnog nordijskog željeznog doba i 13. stoljeća n.e. (Margaryan et al. 2020). Tri uzorka su sa lokaliteta Bröse, Hundstrup Mose i Tollemose na ostrvu Själland u Danskoj. Skeletni ostatak iz Engleske se nalazi ispod St. John koledža u Oxfordu i pripadali su vjerovatno jednom Vikingu ili nekom od Danaca ubijenim u masakru zapovijedanim od strane engleskog kralja Æthelreda II. na dan Sv. Bricea 1002. godine. Uzorak iz Estonije je sa arheološkog lokaliteta Salme na ostrvu Saaremaa u Baltičkom moru. Analiza zuba i dizajn artifakata sugerira da posmrtni ostatci u Salmeu pripadaju grupi ratnika porijeklom iz centralne Švedske. Islandski uzorak se nalazi na lokalitetu Hofstadir i datira iz perioda između 10. i 13. stoljeća n.e. Grana I1-P109 se prije svega dovodi u vezu sa drevnim nordijskim stanovništvom i njeno širenje se uglavnom veže za vikinške pohode u periodu između 8. i 11. stoljeća n.e. Najveća frekvencija je observirana u Skandinaviji i na Britanskim ostrvima, posebno na području tkz. Danelaga tj. onaj dio istočne i centralne Engleske na kojem se u srednjem vijeku primjenjivalo dansko pravo. Manja frekvencija se nalazi i u Rusiji, Finskoj, Holandiji, sjevernoj Francuskoj, Italiji, Poljskoj i na zapadnom Balkanu.

Bošnjake i susjedne zapadnobalkanske narode pozitivne na granu I1-P109 karakteriše mutacija I1-P109>FGC16695>FGC16678>Y3662>S14887>Y11203>FGC22046>FGC22045, formirana prema procjeni YFull projekta prije oko 2,200 godina. Ova podgrana se nalazi u okviru grane I1-P109>FGC16695>FGC16678>Y3662>S14887>Y11203 koja se razgranjuje u ogranke I1-Y11203*, prisutnoj u Norveškoj i Engleskoj; I1-FGC22046, prisutnoj u Švedskoj i na zapadnom Balkanu; i I1-Y29630, diverzificirana u Engleskoj i Rusiji. Grana I1-FGC22046 se pritom razgranjuje u I1-FGC22046* i I1-FGC22045. I1-FGC22046* se pojavljuje samo u Švedskoj dok je I1-FGC22045 tipična za zapadnobalkanski prostor. Švedski I1-FGC22046* i zapadnobalkanski I1-FGC22405 ogranci potiču od istog pretka koji je živio u južnoj Skandinaviji prije oko 2,200 godina. Zapadnobalkanska grana I1-FGC22045 dominira među Srbima, ali je observirana i među Bošnjacima, naročito u Polimlju, na Glasincu, u Hercegovini i u Bosanskoj Krajini. Na nju su također pozitivna i dva albanska roda porijeklom iz Kičeva u zapadnoj Sjevernoj Makedoniji i Pogradca u jugoistočnoj Albaniji. Matica ove grane među slavenskojezičkim populacijama zapadnoga Balkana, među njima i Bošnjacima, je identifikovana sa područjem Drobnjaka u današnjoj sjeverozapadnoj Crnoj Gori, i s time u vezi se veže za hercegovačko pleme Drobnjaka odnosno sa drobnjačkim bratstvom Novljana, što se do sada moglo ustanoviti na osnovu više desetina pripadnika drobnjačkog plemena i od kojih najveći broj pripada upravo grani I1-FGC22045. Prema narodnom predanju Novljani su na Drobnjak došli iz Travnika, predvođeni vojvodom Hlapcem Kosovčićem. Međutim, činjenica da se novljanska grana I1-FGC22045 prati na širem geografskom području između Stare Hercegovine i južne Albanije, osporava ovo predanje. Prisustvo ove grane među Albancima u jugoistočnoj Crnoj Gori, Sjevernoj Makedoniji i Albaniji otvara mogućnost da se do Drobnjaka širila iz pravca Albanije u nekom periodu prije prvog pomena drobnjačkog imena krajem 13. stoljeća.

Na mutaciju I1-P109>FGC16695>FGC16678>Y3662>S14887>Y11203>FGC22046>FGC22045 je van Balkana za sada pozitivan samo jedan Italijan sa Sicilije. Svi nosioci ove grane potiču od jednog čovjeka koji je prema procjeni YFull-a živio prije oko 850 godina. TMRCA tj. estimacija starosti najbližeg drevnog zajedničkog pretka svih pripadnika ove grane, kao i njena observacija na Siciliji i među Albancima, ide u prilog tezi da se ova grana širila sa Normanima koji su 1081. i 1107.-1108. godine opsjedali grad Dyrrachium tj. današnji Drač na albanskoj obali i u nekoliko navrata u 11. i 12. stoljeću vodili osvajačke pohode na Valonu i Krf, tada u sastavu Bizantskog carstva. Tezi o normanskom karakteru grane I1-FGC22045 ide i prilog činjenica da je prilikom testiranja velikog broja skeletnih ostataka iz vikinškog doba u arheogenetičkoj studiji Population genomics of the Viking world od Margaryan et al. observirana uzvodna grana I1-FGC22046 u jednom posmrtnom ostatku vikinške provenijencije na ostrvu Öland u današnjoj Švedskoj, datiranim iz oko 700. godine n.e (Margaryan et al. 2020). Zapadnobalkanska grana I1-FGC22045 se na filogenetskom stablu pritom nalazi u okviru pomenutog ogranka I1-FGC22046 na koju su pozitivni i moderni Šveđani. I1-FGC22046 je uz to pararelna sa granom I1-Y11203 koja je prisutna u Norveškoj i Engleskoj.

Normani potiču od baptiziranih i romaniziranih danskih i norveških Vikinga koji su nakon koncesija iz ugovora iz Saint Clair-sur-Eptea 911. godine prihvatili vlast kralja Zapadne Franačke Karla III. Za uzvrat su Normani dobili posjede oko grada Rouena u Normandiji u sjevernoj Francuskoj s ciljem da brane sjevernu obalu Zapadne Franačke od budućih vikinških pohoda. Dok su Normani koje je predvodio Rollo iliti Rolon (staronordijski Hrólfr) bili nordijski pagani, njihovo potomstvo u Normandiji je već prešlo na kršćanstvo i postali su strastveni zaštitnici kršćanske vjere. Normani su kasnije pod vojvodom Vilimom I. Osvajaćem nakon Bitke kod Hastingsa 1066. godine preuzeli vlast nad Engleskom. Sredinom 11. stoljeća je normanski vođa Robert Guiscard od Hautevilla pod svoju vlast pripojijo cijelu južnu Italiju. Nakon osvajanja Barija 1071. i Palerma 1072. padaju posljednja bizantska i saracenska uporišta u Italiji pod normansku vlast. Normani su kasnije pod sinom Robertovim, Bohemondom od Taranta, bili ključni sudjeonici u Prvom križarskom ratu 1095.-1099. godine. Tokom križarske ekspedicije, Normani predvođeni Bohemondom I. osnivaju Kneževinu Antiohiju u današnjoj sjevernoj Siriji i južnoj Turskoj. U znak podrške papi Grguru VII. Normani pod velmožom Amicusom od Giovinazza napadaju i Dalmaciju, zauizimajući između ostalog grad Split (Curta, 2006).

Bohemond Tarentski, sin Roberta Guiscarda, već 1107. godine pokreće novi pohod na Bizantiju s 34,000 dobrovoljaca i napada prostor današnje Albanije. Nakon pobjede od strane Bizantije, Normani su priseljeni da potpišu mir (Devolski sporazum po Devolu, naselju južno od Ohrida). Nakon ovog, 1147. godine izbija rat između normanskog kralja Rogera II. od Sicilije i Manojla I Komnena, bizantskog cara. Normanski pokušaji osvajanja uporišta na Balkanu završeni su neuspjehom. Posljednji normansko-bizantski rat vođen je 1185. i 1186. godine, pri čemu su Normani opljačkali Solun, da bi pretrpili poraz na obali rijeke Strume od strane bizantskog cara Isaka II. Anđea. I dukljanski kralj Konstantin Bodin (kralj 1082. do 1108. godine), sin kralja Mihaila, bio je oženjen Jakvintom, ćerkom normanskog vladara Arhiriza iz Barija u južnoj Italiji (1081. godine). U periodu od 1072. do 1075. predvodio je dukljansku vojsku protiv Bizantije, pustošio je i pljačkao zemlju Bugara, osvojio Skoplje, Niš, mjesta oko Save i Dunava. Tu negdje je proglašen i za bugarskog kralja pod imenom Petar. U borbi kod Prizrena, Dukljani su zarobili i jednog normanskog oficira u bizantskoj službi, tkz. Longibardopula, koji je nakon toga oženio Bodinovu sestru.

Haplogrupa I1-M253 među Bošnjacima sadašnjice

Haplogrupa I1-M253 se među Bošnjacima pojavljuje u ograncima I1-M227, I1-P109, I1-Z58 i I1-Z63, od kojih je I1-P109 ubjedljivo najdominantniji. Sve ove grane su prije svega učestovale u etnogenezi raznih germanskih plemena koja su na koncu mnogih migracionih i osvajačkih talasa naseljavala djelove Balkanskog poluostrva u kasnoantičkom i srednjovjekovnom periodu. Najveće frekvencije ove haplogrupe među Bošnjacima se susreću u istočnoj Bosni i u Polimlju u Sandžaku. Oko 45% od svih bošnjačkih uzoraka pozitivnih na haplogrupu I1-M253 pripadaju grani I1-P109 odnosno njenoj mutaciji I1-FGC22045 koja je formirana na području južne Skandinavije prije između 1,500 i 3,000 godina. Procjena starosti najbližeg drevnog zajedničkog pretka svih pripadnika ove grane prije oko 850 godina ukazuje na moguću vezu sa Normanima koji su u drugoj polovini 11. i prvoj polovini 12. stoljeća vodili nekoliko osvajačkih ekspedicija na bizantijska područja istočno od Jadranskog i Jonskog mora. Neki od Normana koji su na području današnje Albanije učestovali u ratovima protiv Bizantije, ili koji su bili u službi dukljanskih i bizantskih vladara, ostali su živjeti na Balkanu. Vremenom će doći do procesa slavenizacije i akulturacije, te će se od njih vremenom formirati pleme Drobnjaka Novljana na području današnjih općina Šavnika i Žabljaka na prostoru Stare Hercegovine, odnosno današnje zapadne Crne Gore. Ovo uključuje i postepeni prelazak na pravoslavlje (pod uticajem Raške i dinastije Nemanjića koja je preuzela vlast nad srednjovjekovnom dukljanskom državom) i kasnije prelazak na islam u periodu osmanske vladavine.

Drobnjaci se prvi puta spominju 1354. godine (Bran Drobnjak), a kao pleme 1390. godine, i oformljeno i po genetskom i po teritorijalnom principu, tj. heterogenog je genetskog sastava. Granice na istoku su mu Šarenci i Gornja Morača, na jugu Nikšićko Polje i Župa, na zapadu Piva, a na sjeveru rijeka Tara. Na čelu plemena je bio nasljedni knez, a na čelu vojske vojvoda koga su birali saplemenici na saboru. Drobnjaci su na Ivici i na Jezerima zatekli starosjedioce Kriče i potisli su ih preko Tare u Kričak. U širem smislu, u Drobnjake se ubrajaju i plemena Uskoka i Šarenaca. Drobnjaci su u oružanom sukobu porazili Osmanlije 1604. godine, nakon čega su se sva lokalna pravoslavna bratstva pobratimila. Poslije crnogorsko-turskog rata od 1876. do 1878. godine, Berlinskim sporazumom su Drobnjaci i zvanično pripojeni Crnoj Gori. U Drobnjacima je 1927. godine bilo 40 naselja s 2,200 kuća i 15,000 ljudi. Islamizacija drobnjačkih bratstava se najvjerovatnije odvijala na području Gornjeg Kolašina a ne u samim Drobnjacima.

13. jula 1878. godine zaključen je Berlinski ugovor kojim je područje Gornjeg Kolašina pripalo nezavisnoj Crnoj Gori. U Nježinom lugu kod Kolašina je zaključen preliminarni ugovor o predaji Kolašina 3. oktobra 1878. godine kojeg su potpisali dotadašnji zapovjednik grada Nuri-beg i crnogorski izaslanik, okružni načelnik Bašo Božović. Sutradan, 4. oktobra 1878. godine, izvršena je svečana predaja ključeva grada. Iseljavanje Bošnjaka iz Kolašina i okoline započeto je ljeta 1879. godine i uglavnom je završeno do septembra iste godine.

Lista arheogenetičkih uzoraka

Prije nove ere

• Haplogrupa I1-M253 je utvrđena u kasnoneolitskom uzorku BAB5 na lokalitetu Balatonszemes-Bagódomb u današnjoj Mađarskoj i datira iz 5300-4900. godine p.n.e (Szécsényi-Nagy et al. 2015). Ovo arheološko nalazište se dovodi u vezu sa Kulturom linearne keramike.
• I1-M253 je također pronađena u starim kostima u Švedskoj iz kasnog neolita na području Abbekåsa (RISE179 2010-1776 p.n.e. i RISE175 1395-1132 p.n.e.) i zatim u dva uzorka (RISE207 1493-1302 p.n.e. i RISE210 1432-1292 p.n.e.) iz perioda nordijskog bronzanog doba na lokalitetu Ängamöllan (Allentoft et al. 2015).

Nakon nove ere

• U starim kostima datiranim iz perioda seobe naroda i srednjeg vijeka, haplogrupa I1-M253 je utvrđena u uzorcima iz Wielbark kulture na lokalitetu Kowalewko u Poljskoj. U uzorku KO_55 koji datira iz perioda između 2. i 4. stoljeća n.e. je utvrđena podgrana I1-Z63>BY151>FGC81364>S2078>S2077>Y2245>L1237 (Stolarek et al. 2018).
• Haplogrupa I1-M253 je utvrđena u skeletnim ostatcima sedmoro individualaca iz 4. i 5. stoljeća n.e. na području Görziga u Njemačkoj (Harthun et al. 2015).
• Na kasnoantičkom lokalitetu Crypta Balbi u Rimu u Italiji je haplogrupa I1-M253 utvrđena u uzorku R110. Ovom uzorku je prediktovana grana I1-Z63>BY151>FGC81364>S2078>S2077>Y2245 (Antonio et al. 2020).

• Grani I1-Z63>BY151>FGC81364>S2078>S2077>Y2245>Y3968 pripada langobardski uzorak CL63 sa arheološkog nalazišta Collegno kod Turina u sjevernoj Italiji i koji datira 6. stoljeća n.e. Na lokalitetu Szólád u Mađarskoj je u jednom drugom langobardskom uzorku (SZ45) utvrđena grana I1-L22 (Amorim et al. 2018).

• U ranosrednjovjekovni period datira uzorak NO3423 iz anglo-saksonske nekropole na lokalitetu Norton on Tees u Engleskoj, kojem je u istraživanju iz 2016. godine ustanovljena grana I1-S107 (Martiniano et al. 2016).
• Na Islandu je ova haplogrupa utvrđena u šest uzoraka koji datiraju iz prekršćanskog perioda (870-1000. n.e.) od kojih četvoro imaju utvrđen dublji SNP: I1-DF29>Y2592>Z2336>Z2337>S6343>L22>Y3549>CTS6868>Z74 (uzorak SSJ-A2) i grana nizvodno od nje I1-L813 (uzorak HSJ-A1), zatim I1-DF29>Z58>Z59>CTS8647>Z61>Z60>Z140>Z141>CTS6739>S2169 (uzorak SBT-A1) i I1-Z17954>Z131/S249 (uzorak SVK-A1) (Ebeneserdóttir et al. 2018).

• Iz perioda između 1. i 17. stoljeća n. e, što otprilike korespondira sa vremenom od kasnog željeznog doba do kasnog srednjeg vijeka, datira 92 uzorka pozitivnih na I1-M253, utvrđeni u arheogenetskom istraživanju iz 2019. godine u kojem su sekvencionirani genomi starih kostiju širom Evrope i Grenlanda, s posebnim naglaskom na vikinško doba. Među uzorcima, od kojih većina datira iz vikinškog doba, dominiraju provenijencije Danska i Estonija gdje je I1-M253 utvrđena u svega 20 skeletnih ostataka respektivno. Zatim slijedi 15 uzoraka u Švedskoj, 11 u Engleskoj, 10 u Rusiji, 7 u Norveškoj, 4 na Grenlandu, 2 na Islandu i po jedan u Ukrajini, Poljskoj i na Farskim Ostrvima (Margaryan et al. 2019).
• Uzorak ME_7 na arheološkom lokalitetu Markowice u Poljskoj je pozitivan na granu I1-Z58>Z59>Z2041>Z2040>Z382>Y5384 i datira iz 11. do 13. stoljeća n. e. (Stolarek et al. 2018).
• Haplogrupa I1-M253 je utvrđena i u skeletnim ostatcima švedskog kralja Birgera Jarla odnosno Birgera Magnussona kao i njegovog sina Erika Birgerssona (Malmström et al. 2012).
• Na lokalitetu Pallazo della Cancelleria u Rimu u Italiji je uzorku R1286 datiranom iz 1411.-1447. godine utvrđena haplogrupa I1-M253 (Antonio et al. 2020).
• Pod inicijativom Društva srpskih rodoslovaca „Poreklo“ pokrenut je u suradnji sa Muzejom Hercegovine u Trebinju istraživački poduhvat u kojem su sekvencionirani genomi humskog vlastelina Nikole Raškovića Drobnjaka, čiji se posmrtni ostatci nalaze u nekropoli stećaka u Cernici kod Gacka u istočnoj Hercegovini. Rezultati arheogenetičkog poduhvata su utvrdili pripadnost grani I1-P109>FGC16695>FGC16678>Y3662>S14887>Y11203>FGC22046>FGC22045.

Prikaz statistike zastupljenosti u današnjici

Populacija	Frekvencija	Uzorak	Etnolingvistička pripadnosti	Izvori
Norveška	38.9%	72	Germanska	Rootsi et al. 2004
Švedska	35.6%	160	Germanska	Lappalainen et al. 2008
Island	34.25%	181	Germanska	Helgason et al. 2000
Danska	~32%	75	Germanska	Sanchez et al. 2003
Finska	23%	536	Finska	Lappalainen et al. 2008
Njemačka	~17%	1,215	Germanska	Kayser et al. 2005
Holandija	16.7%	30	Germanska	Rootsi et al. 2004
Austrija	12.23%	1,079	Germanska	Parson, Berger & Niederstätter, 2014
Belgija	12.8%	1,165	Germanska i romanska	Decorte, Larmuseau & Ottoni, 2012
Estonija	11.9%	118	Finska	Lappalainen et al. 2008
Velika Britanija	11.85%	405	Germanska	Wetton, Lall, Lambert & Jobling, 2018
Srbi	8.14%	3,106	Slavenska	Radulović & Srpski DNK projekat
Bosna i Heregovina (Bošnjaci)	7.61%	618	Slavenska	Bošnjački DNK projekat (mapa), 2021
Slovenija	6.7%	75	Slavenska	Battaglia et al. 2009
Crna Gora	6.5%	404	Slavenska	Mirabal et al. 2010
Mađarska	5.88	187	Ugrijska	Martínez-Cruz et al. 2016
Hrvatska	5.8%	1,100	Slavenska	Mršić et al. 2012
Poljska	5.8%	191	Slavenska	Rootsi et al. 2004
Švicarska	5.6%	144	Germanska i romanska	Rootsi et al. 2004
Češka	5.1%	257	Slavenska	Luca et al. 2007
Francuska	5.02%	179	Romanska	Rootsi et al. 2004
Litvanija	4.9%	164	Baltička	Lappalainen et al. 2008
Ukrajina	4.8%	585	Slavenska	Rootsi et al. 2004
Grčka	4.6%	149	Grčka	Battaglia et al. 2009
Bugarska	4.3%	808	Slavenska	Karachanak et al. 2008
Bošnjaci (Sandžak-Zeta)	3.94%	431	Slavenska	Bošnjački DNK projekat (mapa), 2021
Sjeverna Makedonija	3.88%	103	Slavenska	Jankova, Seidel, Videtič, Paska, Willuweit & Roewer, 2019.
Latvija	3.5%	113	Baltička	Lappalainen et al. 2008
Moldavija	3.3%	60	Romanska	Rootsi et al. 2004
Slovačka	3.10%	161	Slavenska	Martínez-Cruz et al. 2016
Albanija	2.7%	296	Albanska	Ferri et al. 2010
Bjelorusija	2.7%	147	Slavenska	Rootsi et al. 2004
Italija	2.64%	1,701	Romanska	Boattini et al. 2013; Grugni et al. 2018
Rusija	2.54%	669	Slavenska	Rootsi et al. 2004
Rumunija	1.7%	361	Romanska	Rootsi et al. 2004

Poznati pripadnici haplogrupe

Birger Jarl Magnusson (ca. 1210.-1266.), rođen u Bjälbou u Östergötlandu u Švedskoj od oca Magnusa Minniskölda i majke Ingrid Ylve, bio je švedski jarl i velmoža. Birger Jarl je prvo neformalno vladao Švedskom kao staratelj svoga sina Valdemara Birgerssona (od 1250. do krunisanja 1251. godine), a zatim zajedno sa svojim sinom do svoje smrti 1266. godine. Za Birgera Jarla se vjeruje da je osnovao grad Štokholm 1252. godine i danas se smatra za jednim od najznačajnijih ličnosti u historiji Švedske. Testiranjem posmrtnih ostataka koji se pripisuju Birgeru Jarlu i njegovom sinu Valdemaru Birgerssonu, ustanovljeno je da pripadaju haplogrupi I1-M253 (Malmström et al. 2012).

Nikola Rašković Drobnjak, humski vlastelin. Pod inicijativom Društva srpskih rodoslovaca „Poreklo“ pokrenut je u suradnji sa Muzejom Hercegovine u Trebinju istraživački poduhvat u kojem su sekvencionirani genomi posmrtnih ostataka u nekropoli stećaka u Cernici kod Gacka u istočnoj Hercegovini. Među ostalima je izvršeno arheogenetičko testiranje posmrtnih ostataka humskog vlastelina Nikole Raškovića Drobnjaka. Za njegov stećak koji se nalazi uz temelje crkve koju je navodno dala podignuti Jelena Lazarević, kćerka kneza Lazara i supruga bosanskohumskog velmože i vojvode rusaga Sandalja Hranića Kosače. Na stećku stoji uklesano Ase leži knez Nikola Rašković Drobnjak. Nakon testiranja uzoraka u laboratoriji Biološkog fakulteta iz Beograda, Nikoli Raškoviću Drobnjaku je utvrđena grana I1-P109>FGC16695>FGC16678>Y3662>S14887>Y11203>FGC22046>FGC22045.

Dinastija Grimaldi je dinastija porijeklom iz Đenove i poznata je kao vladajuća kneževska porodica Monaka u periodu od 1297. do 1731. godine. Porodica Grimaldi poznata je od 12. stoljeća. Od 1297. preuzima prevlast kao seigneuri Monaka, pozivajući se na podatke da su članovi porodice vladali Monakom u 9. i 11. stoljeću. Konačnu kontrolu nad kneževinom preuzimaju 1419. godine. Nakon smrti Antonija I. i ulazeći u rodbinsku vezu sa Jacquesom Françoisom Goyonom de Matignonom iz dinastije Goyon de Matignon (1689.-1751.) na vlast Monaka dolazi dinastija Matignon-Grimaldi koja je vladala do 1949. godine. Putem testiranja muških potomaka im je utvrđena grana I1-M253>DF29>Y2592>Z2336>Z2337>S6346>L22>Y3549>S25633>P109.

Emanuel Swedenborg (1688.-1772.), rođen u Štokholmu u Švedskoj, bio je švedski filozof, znanstvenik, teolog i mistik. Najpoznatiji je po svom djelu De Caelo et Eius Mirabilibus et de inferno, ex Auditis et Visis iz 1758. godine. Testiranjem jedne osobe iz plemstva Swedenborg utvrđena je pripadnost grani I1-Z58>Z59>CTS8647>Z61>Z60>CTS7362>FGC8666>CTS9352>Z73>Y3657>L1302>Y3000>Y5180>BY229.

Alexander Hamilton (1755/1757.-1804.) bio je američki ekonomist, politički teoretičar i prvi ministar finansija Sjedinjenih američkih država. Prema rezultatima sa Hamilton DNA projekta na, potomcima Alexandra Hamiltona je utvrđena grana I1-Z58>Z59>CTS8647>Z61>Z60>Z140>Z141>Y15150>Y48678.

Lev Nikolajevič Tolstoj (1828.-1910.), bio je ruski književnik i sljedbenik anarho-primitivističke ideje. Lev Nikolajevič Tolstoj je poznat i kao sin Leva Tolstoja književnika i slikara Leva Tosltoja (1869.-1945.). Kao književnik je uglavnom pisao romane i kratke priče, ali je kasnije u životu napisao i nekoliko drama i eseja. Njegova najoznatija djela su Anna Karenina i Rat i Mir. Testiranjem njegovog potomka utvrđena je pripadnost haplogrupi I1-M253.

Himzo Polovina (1927.-1986.), rođen u Mostaru od oca Mušana i majke Ivanke, bio je bosanskohercegovački i bošnjački sakupljač, pjevač i interpretator sevdalinki. Himzo Polovina se od mnogih smatra kao najpoznatiji pjevač sevdalinki svih vremena. Putem DNK testa kojeg je predao jedan član porodice Polovina preko američke biotehnološke kompanije za genetičko testiranje 23andMe, utvrđena im je pripadnost grani I1-Z63>BY151>FGC81364>S2078>S2077>Y2245>Y3968>Y3979>Y6228.

Autori: Il'jas Porović i Usame Zukorlić

Reference

1. Achilli A, Rengo C, Magri C, et al. The molecular dissection of mtDNA haplogroup H confirms that the Franco-Cantabrian glacial refuge was a major source for the European gene pool. Am J Hum Genet. 2004;75(5):910-918. doi:10.1086/425590.
2. Allentoft, M., Sikora, M., Sjögren, KG. et al. Population genomics of Bronze Age Eurasia. Nature 522, 167–172 (2015). https://doi.org/10.1038/nature14507.
3. Amorim, C.E.G., Vai, S., Posth, C. et al. Understanding 6th-century barbarian social organization and migration through paleogenomics. Nat Commun 9, 3547 (2018). https://doi.org/10.1038/s41467-018-06024-4.
4. Antonio ML, Gao Z, Moots HM, et al. Ancient Rome: A genetic crossroads of Europe and the Mediterranean. Science. 2019;366(6466):708-714. doi:10.1126/science.aay6826.
5. Battaglia V, Fornarino S, Al-Zahery N, et al. Y-chromosomal evidence of the cultural diffusion of agriculture in Southeast Europe [published correction appears in Eur J Hum Genet. 2009 Jun;17(6):853]. Eur J Hum Genet. 2009;17(6):820-830. doi:10.1038/ejhg.2008.249.
6. Batini, C., Hallast, P., Zadik, D. et al. Large-scale recent expansion of European patrilineages shown by population resequencing. Nat Commun 6, 7152 (2015). https://doi.org/10.1038/ncomms8152.
7. Boattini A, Martinez-Cruz B, Sarno S, et al. Uniparental markers in Italy reveal a sex-biased genetic structure and different historical strata. PLoS One. 2013;8(5):e65441. Published 2013 May 29. doi:10.1371/journal.pone.0065441.
8. Capelli C, Redhead N, Abernethy JK, et al. A Y chromosome census of the British Isles. Curr Biol. 2003;13(11):979-984. doi:10.1016/s0960-9822(03)00373-7.
9. Curta, F, Southeastern Europe in the Middle Ages, 500-1250. Cambridge University Press. Cambridge, 2006. ISBN-13 978-0-521-81539-0.
10. Ebenesersdóttir SS, Sandoval-Velasco M, Gunnarsdóttir ED, et al. Ancient genomes from Iceland reveal the making of a human population. Science. 2018;360(6392):1028-1032. doi:10.1126/science.aar2625.
11. Ferri G, Tofanelli S, Alù M, et al. Y-STR variation in Albanian populations: implications on the match probabilities and the genetic legacy of the minority claiming an Egyptian descent. Int J Legal Med. 2010;124(5):363-370. doi:10.1007/s00414-010-0432-x.
12. Fraser, M, Sanchez-Quinto, F, Evans, J. et al. New insights on cultural dualism and population structure in the Middle Neolithic Funnel Beaker culture on the island of Gotland. Journal of Archaeological Science 2018;17:325-334. Doi:https://doi.org/10.1016/j.jasrep.2017.09.002.
13. Grugni V, Raveane A, Mattioli F, et al. Reconstructing the genetic history of Italians: new insights from a male (Y-chromosome) perspective. Ann Hum Biol. 2018;45(1):44-56. doi:10.1080/03014460.2017.1409801.
14. Günther T, Malmström H, Svensson EM, Omrak A, Sánchez-Quinto F, et al. Population genomics of Mesolithic Scandinavia: Investigating early postglacial migration routes and high-latitude adaptation. PLOS Biology 2018;16(1): e2003703. https://doi.org/10.1371/journal.pbio.2003703.
15. Haak, W., Lazaridis, I., Patterson, N. et al. Massive migration from the steppe was a source for Indo-European languages in Europe. Nature 522, 207–211 (2015). https://doi.org/10.1038/nature14317.
16. Harthun, M., Pflugbeil, AM., Friedewald, N. et al. Geschlechterverteilung eines Grabungsfunds aus der römischen Kaiser- und Völkerwanderungszeit. Rechtsmedizin 25, 287–293 (2015). https://doi.org/10.1007/s00194-015-0043-4.
17. Helgason A, Sigureth ardóttir S, Nicholson J, et al. Estimating Scandinavian and Gaelic ancestry in the male settlers of Iceland. Am J Hum Genet. 2000;67(3):697-717. doi:10.1086/303046.
18. Hughes, ALC, Gyllencreutz, R, Lohne, ØS et al. The last Eurasian ice sheets – a chronological database and time‐slice reconstruction, DATED‐1. Boreas 2015;45(1):1-45. Doi: https://doi.org/10.1111/bor.12142.
19. Karachanak, S., Grugni, V., Fornarino, S. et al. Y-Chromosome Diversity in Modern Bulgarians: New Clues about Their Ancestry. PLoS One. 8 (3):e56779 (2013). doi:10.1371/journal.pone.0056779.
20. Kayser, M., Lao, O., Anslinger, K. et al. Significant genetic differentiation between Poland and Germany follows present-day political borders, as revealed by Y-chromosome analysis. Hum Genet. 2005;117(5):428-443. doi:10.1007/s00439-005-1333-9.
21. Kivisild, T. The study of human Y chromosome variation through ancient DNA. Hum Genet 136, 529–546 (2017). https://doi.org/10.1007/s00439-017-1773-z.
22. Lappalainen, T, Laitinen, V, Salmela, E. Migration Waves to the Baltic Sea Region. Annals of Human Genetics 2008;72(3):337-348. https://doi.org/10.1111/j.1469-1809.2007.00429.x.
23. Luca F, Di Giacomo F, Benincasa T, et al. Y-chromosomal variation in the Czech Republic. Am J Phys Anthropol. 2007;132(1):132-139. doi:10.1002/ajpa.20500.
24. Malmström, H, Vretemark, M, Tillmar, A. et al. Finding the founder of Stockholm – a kinship study based on Y-chromosomal, autosomal and mitochondrial DNA. Ann. Anat., 194 (2012), pp. 138-145. Doi: https://doi.org/10.1016/j.aanat.2011.03.014.
25. Margaryan, A., Lawson, D.J., Sikora, M. et al. Population genomics of the Viking world. Nature 585, 390–396 (2020). https://doi.org/10.1038/s41586-020-2688-8.
26. Martínez-Cruz, B., Mendizabal, I., Harmant, C. et al. Origins, admixture and founder lineages in European Roma. Eur J Hum Genet 24, 937–943 (2016). https://doi.org/10.1038/ejhg.2015.201.
27. Martiniano R, Caffell A, Holst M, et al. Genomic signals of migration and continuity in Britain before the Anglo-Saxons. Nat Commun. 2016;7:10326. Published 2016 Jan 19. doi:10.1038/ncomms10326.
28. Mathieson, I., Lazaridis, I., Rohland, N. et al. Genome-wide patterns of selection in 230 ancient Eurasians. Nature 528, 499–503 (2015). https://doi.org/10.1038/nature16152.
29. Mirabal, S., Varljen, T., Gayden, T. et al. Human Y-Chromosome Short Tandem Repeats: A Tale of Acculturation and Migrations as Mechanisms for the Diffusion of Agriculture in the Balkan Peninsula. Am Journal Phys Anthropol. 2010;142(3):380-290. DOI: 10.1002/ajpa.21235.
30. Mršić G, Gršković B, Vrdoljak A, et al. Croatian national reference Y-STR haplotype database. Mol Biol Rep. 2012;39(7):7727-7741. doi:10.1007/s11033-012-1610-3.
31. Olalde, I., Mallick, S., Pettersson, N. et al. The genomic history of Iberian Peninsula over 8000 years. Science. 2019;363(6432):1230-1234. DOI: 10.1126/science.aav4040.
32. Pašić, I, Mile i Moštre: Ilirsko-gotski korijeni bosanske vladarske dinastije, stećaka i Crkve bosanske. Predslavenski korijeni Bošnjaka, knjiga II. Sarajevo, 2009. ISBN 978-9958-890-92-5.
33. Rootsi S, Magri C, Kivisild T, et al. Phylogeography of Y-chromosome haplogroup I reveals distinct domains of prehistoric gene flow in europe. Am J Hum Genet. 2004;75(1):128-137. doi:10.1086/422196.
34. Sanchez, JJ., Børsting, C., Hallenberg, C. et al. Multiplex PCR and minisequencing of SNPs–a model with 35 Y chromosome SNPs. Forensic Sci Int. 2003;137(1):74-84. doi:10.1016/s0379-0738(03)00299-8.
35. Semino O, Passarino G, Oefner PJ, et al. The genetic legacy of Paleolithic Homo sapiens sapiens in extant Europeans: a Y chromosome perspective. Science. 2000;290(5494):1155-1159. doi:10.1126/science.290.5494.1155.
36. Stolarek, I., Handschuh, L., Juras, A. et al. Goth migration induced changes in the matrilineal genetic structure of the central-east European population. Sci Rep 9, 6737 (2019). https://doi.org/10.1038/s41598-019-43183-w.
37. Stolarek, I., Juras, A., Handschuh, L. et al. A mosaic genetic structure of the human population living in the South Baltic region during the Iron Age. Sci Rep 8, 2455 (2018). https://doi.org/10.1038/s41598-018-20705-6.
38. Szécsényi-Nagy, A, Brandt, G, Haak, W. et al. racing the genetic origin of Europe's first farmers reveals insights into their social organization. Proc. R. Soc. B. 2015;282(1805). http://dx.doi.org/10.1098/rspb.2015.0339.
39. Teska, M. & Michałowski, A. Connection between Wielkopolska and the Baltic Sea Region in the Roman Iron Age. Archaeologia Lituana 14, 63–77 (2013).
40. Vanhanen, S., Gustafsson, S., Ranheden, H. et al. Maritime Hunter-Gatherers Adopt Cultivation at the Farming Extreme of Northern Europe 5000 Years Ago. Sci Rep 9, 4756 (2019).
41. Villalba-Mouco V, van de Loosdrecht MS, Posth C, et al. Survival of Late Pleistocene Hunter-Gatherer Ancestry in the Iberian Peninsula. Curr Biol. 2019;29(7):1169-1177.e7. doi:10.1016/j.cub.2019.02.006.
42. Weale, ME, Weiss, DA, Jager, RF. et al. Y Chromosome Evidence for Anglo-Saxon Mass Migration. Molecular Biology and evolution 2002;19(7):1008-1021. Doi: https://doi.org/10.1093/oxfordjournals.molbev.a004160.
43. Quiles, C, A Game of Clans: collectores venatoresque, agricolae pastoresque, I, Academia Prisca, Badajoz, 2019. ISBN-13: 978-1-072-00322-9.
44. Zenczak, M., Handschuh, L., Juras, A. et al. Y-chromosome haplogroup assignment through next generation sequencing of enriched ancient DNA libraries. Anthropological Genetics 16, 173f (2017).