J2b2>M241 starokavkaski | Indoevropljani

Uvod

Haplogrupa J2b2-M241 je prema proračunu na Yfull-u formirana prije između 14 400 i 11 300 godina dok se njen TMRCA, odnosno najstariji zajednički predak, procjenjuje da je živio prije između 10 900 i 8 600 godina. Ova haplogrupa je prema ISOGG-ovoj nomenklaturi per 2019.-2020. godine, ekvivalentna sa J2b2a.

Nastanak (prije 6000 p.n.e.)

Osnovna haplogrupa J2 je najvjerovatnije nastala negdje na području između Kavkaza, Mezopotamije i Levanta (Al-Zahery et al. 2003). Grana J2b je kasnije po svemu sudeći nastala na širem prostoru između Male Azije do centralnog Irana. Najstariji za sada drevni DNK uzorak koji je pozitivan na haplogrupu J2b* se nalazi na lokalitetu Tepe Abdul Hosein u zapadnom Iranu i datira iz zapadnoiranskog ranog neolita tj. iz perioda između 8205. i 7756. godine p.n.e. (Broushaki et al. 2016). Utvrđeno prisustvo haplogrupe J2b na području Zagrosa u zapadnom Iranu bi moglo da ukazuje na vjerovatnoću nastanka ove haplogrupe na području između Zagrosa i Kavkaza, a ne u ravnicama plodnog polumjeseca.

Skoro svi europski članovi J2b2 pripadaju ogranku L283 i dijele zajedničkog patrinalnog pretka koji je živio prije 6.000 godina. Štoviše, 99% njih spada pod kladu Z628 (aka Z597), sa zajedničkim zajedničkim pretkom koji je živio prije samo 4500 godina. Ova klada Z628 se između ostalog nalazi i u Indiji, Armeniji i Levantu. (Hay, 2018)

Mapa Bošnjačkog DNK projekta kreirana na osnovu baze Starih DNK pronalazaka. U periodu između 10000 i 7000 godina prije nove ere J2b gravitira područijem Kavkaza, sjevernog Irana i Plodnog polumjeseca

Asimilacija u Indoevropljane (prije 3500 p.n.e.)

Haplogrupa J2b2a1-L283 koja se nalazi nizvodno od J2b2-M241 je najvjerovatnije tijekom nelitskog i kalkolitnog razdoblja prešla Kavkaz sa prostora današnjeg zapadnog Irana. Nosioce ove haplogrupe su na širem području zapadnih evroazijskih stepa, prema ovoj pretpostavci, najvjerovatnije apsorbirala proto-indo-evropska plemena za vrijeme bronzanog doba. Na području sjeverno od Kavkaza tj. najprije na području između Volge i Urala, bi haplogrupa J2b2-M241 zajedno sa haplogrupom R1a-Z93 mogla učestovati u formiranju etnogeneze indo-iranskih i kasnije indo-arijskih plemena. Na ovo ukazuje i prisustvo haplogrupe J2b2-M241 na području indijskog subkontinenta. Širenje indo-arijskog jezika u južnu Aziju je najvjerovatnije doživilo svoj prvobitni proces na području bronzanodobne Sintašta kulture na širem području sjeverno od Kaspijskog mora (Kuz'mina, 2017), gdje haplogrupa J2b2-M241 i danas posjeduje visoku frekvenciju.

Naseljavanje Balkana  (prije 1500 p.n.e.)

Na osnovu arheogenetičkih istraživanja se prisustvo haplogrupe J2b2-M241 na evropskom kontinentu može datirati najranije od perioda ranog bronzanog doba. Grana J2b2a koja je ekvivalentna sa ogrankom L283 je utvrđena u uzorku I10553 koji datira iz perioda između 1226. i 1056. godine p.n.e. i  čiji se skeletni ostatci mogu dovesti u kontekst sa bronzanodobnim nuragijama na Sardiniji (Fernandes et al. 2020). Ista grana je prethodno utvrđena i u Y-SNP analizi bronzanodobnog uzorka I4331 iz nekropole u Velikom Vaniku blizu grada Vrgorac u Dalmaciji (Mathieson et al. 2018). Uzorak I4331 datira iz perioda između 1631. i 1521. godine p.n.e. Analizom sirovih podataka BAM-file-a se kasnije ovom uzorku mogla prediktovati nizvodna grana J-Y15058. Autosomalni SNP markeri uzorka I4331 pokazuju visoku frekvenciju stepske komponente što sugerira na mogućnost na genetski unos populacija koja su na područje Mediterana stigla sa istoka nakon prve ekspanzije neolitskih poljoprivrednika. U prilog tome ide i razmjena materijalne kulture između Sardinije i kopnenih mediteranskih kultura (Fernandes et al. 2018; Holt, 2015). Uz uzorak I4331 iz Velikog Vanika je u istoj grobnici pronađena i osoba ženskog spola. Genomi oba posmrtna ostatka posjeduju znantnu količinu stepske konmponente. U prilog stepskom karakteru uzoraka ide i potvrda pripadnosti mitohondrijskim (mtDNK) haplogrupama koje su također utvrđene na području zapadnih dijelova evroazijskih stepa. S obzirom da do danas haplogrupa J2b2a-L283 nije pronađena u neolitskoj Evropi, bi se ova haplogrupa pritom najprije mogla poistovjetiti sa bronzanodobnom ekspanzijom indo-evropskih skupina. Na post-neolitsko porijeklo haplogrupe J2b2-M241 na Balkanu ukazuje i potpuno odstupanje potvrde ove haplogrupe u arheogenetskim istraživanjima uzoraka na području kulturoloških horizonata mezolitskih, mlađeneolitskih i neolitskih kultura poput Lepenskog vira, starčevačke i vinčanske kulture (Mathieson et al. 2018).

Za sada najstariji drevni uzorak koji je pozitivan na haplogrupu J2b2-M241>L283> Y15058 je već spomenuti bronzanodobni uzorak I4331 iz Velikog Vanika kod Vrgorca u Dalmaciji i koji datira iz perioda između 1631. i 1521. godine p.n.e. (Mathieson et al. 2018). Genom pomenutog uzorka posjeduje oko 30% stepskog genetskog primjesa, dok oko 15% autosomalnog genoma ima uticaj komponente istočnih lovaca-sakupljača. Značajni uticaj Jamna tj. stepske komponente ide u prilog pretpostavci o nedavnom porijeklu iz stepskog regiona istočne Evrope. Datiranje u period bronzanog doba, kao i provenijencija na području istočne obale Jadranskog mora, a naročito značajan primjes stepske komponente, se dobrim dijelom uklapa u selidbu proto-Ilira. Visoka distribucija ove haplogrupe na području zapadnog i jugozapadnog Balkana bi se s tim u vezi najbolje moglo objasniti da je J2b2a-L283 uslijed naseljavanjem Balkanskog poluostrva doživila osnivački efekat.

Mapa Bošnjačkog DNK projekta kreirana na osnovu baze Starih DNK pronalazaka. U periodu između 2000 i 1000 godina prije nove ere J2b se intenzivno pojavljuje na Balkanu

Drevna DNK nalazišta J-M241

• uzorak: I1293 pronađen na Kaspijskom jezeru na sjeveru Irana i procjenjuje se da datira iz perioda 9100 do 8600 godina prije nove ere
• uzorak: I1730 pronađen na Levantu, sjever Jordana, i datira iz ranog bronzanog doba, period 2500 do 2000 prije nove ere
• uzorak: I4331 pronađen na Balkanu, regija Dalmacija u današnjoj Hrvatskoj, na obali Jadrana – rano ili srednje bronzano doba od 1700 do 1500 godina prije nove ere

Podgrane J-M241

Haplogrupa J2b2-M241 se pritom razgranjuje u dvije osnovne grane tj. Z2432 koja svoju najvišu frekvenciju posjeduje na području južne i jugoistočne Azije, naročiro na Indijskom i Arapskom poluostrvu, i na granu L283 koja se nalazi širom Evrope i koja dostiže relativno visoke frekvenciju na Balkanu i široj jugoistočnoj Evropi.   

Teoretska putanja kretanja podgrana M241 zasnovana na rezultatima Yfull projekta u projekciji Phylogeographera-a

Sva identificirana plemena/rodovi među Bošnjacima koja pripadaju ovoj grani, zajednički predak im je živio u periodu 2200 god. p.n.e.

Prikaz statistike zastupljenosti u današnjici

Populacija	Procenat	Broj	Vrsta uzoraka	Studija
Italija Centralni Marke	35.6%	59	J-M172	Capelli 2007
Italija Zapadna Kalabrija	35.1%	57	J-M172	Capelli 2007
Grčka Krit	35%	143	J-M172	El-Sibai 2009
Italija Sicilija	22.6%	212	J-M172	El-Sibai 2009
Italija Maindland	20%	699	J-M172	Capelli 2007
Albanija	19.9%	55	J-M172	Battaglia 2009
Sjeverna Indija Šije	18%		J-M172	Eaaswarkhanth 2009
Kosovo	16.5%	100	J2	Eupedia 2017
Makedonija	14%	500+	J2	Eupedia 2017
Bošnjaci Sandžaka	11.7%	299	J2b2-M241	Bosniak DNA project 2020
Bugarska	11%	1000+	J2	Eupedia 2017
Španija Kanadska ostrva	10.5%	652	J-M172	Fregel 2009
Srbija	9%	1000+	J2	Eupedia 2017
Španija Malork	8.1%	62	J-M172	El-Sibai 2009
Španija Leon	7.8%	155	J-M172	El-Sibai 2009
Bosna I Hercegovina – Bošnjaci	5%	500+	J2	Eupedia 2017
Njemačka	4%	250+	J2	Eupedia 2017
Engleska	3%	250+	J2	Eupedia 2017
Poljska	2.5%	1000+	J2	Eupedia 2017
Bjelorusija	2.5%	1000+	J2	Eupedia 2017

Poznati pripadnici haplogrupe

John Lorimer Worden (J2b2): bio je američki stražnji admiral koji je služio u Američkom građanskom ratu. Zapovijedao je Monitorom protiv konfederacijskog broda Virdžinija (prvobitno nazvan Merrimack) u prvoj bici s brodovima od željeza 1862. godine.

John Field (podklada J2b-M241): kao protokopernikanski engleski astronom na dvoru Elizabete I. Njegova djela bila su prva u Engleskoj u kojoj su prepoznati i potvrđeni principi Kopernikove filozofije.

Martin Shkreli je američki biznismen, bivši menadžer hedge fondova.

Autor: Usame Zukorlić, koordinator Bošnjačkog DNK projekta

Reference