Pljevlja (grad)

Pljevlja su grad i opština u Crnoj Gori. Nalazi na sjeveru zemlje u centru prostrane Pljevaljske kotline u podnožju brda Golubinja. Leži na tri rijeke: Breznici, Ćehotini i Vezišnici. Grad je centar energetskog potencijala Crne Gore, važan industrijski, kulturni i obrazovni centar.

Geografija:

Pljevaljski kraj se nalazi u Starovlaško – raškoj visiji. Geografski položaj ove visije i pljevaljskog kraja kao njenog dijela, mijenjao se tokom istorije. Bio je vrlo povoljan tokom srednjeg vijeka, kada su ovuda vodili važni karavanski putevi od Jadranskog mora ka unutrašnjosti.

Kraj se pruža dinarski, a to znači od jugo – istoka ka sjeverozapadu, niz sliv rijeke Ćehotine, kao glavne odvodnice. Ovako ispružen a istovremeno sužen, on je prosto ukliješten između kanjona Tare i planinske grede koju čine Kovač, Gradina, Crni Vrh i područje Bobova ca planinom Lisac , visine između 1400 i 1500 metara. Tako su mu glavne, duže granice izvanredno jasne: jugozapadnu čini kanjon Tare , a sjeveroistočnu izdužena greda planina srednje visine.

Jugoistočnu granicu čini planina Stožer (1576 metara) koja sa svojom podgorinom predstavlja razvođe izmedju slivova[[Ćehotina | Ćehotine i Ljuboviđe,najduže i vodom najbogatije rijeke Azbukovice. Od Stožera veći dio pljevaljskog kraja postepeno se spušta niz Ćehotinu ka Drini , preko zaravni Podgore i Bukovice. O pljevaljskom kraju u prethodno označenim granicama do sada nije napisana cjelovita geografska monografija. O pojedinim prirodnim osobenostima pljevaljskog kraja ostavili su značajne naučne zabilješke i vrijedne podatke Jovan Cvijić,Mihailo Bogićević Zarija Bešić i Tanasije Pejatović. Kroz grad protiču rijeke Ćehotina i Breznica, a u blizini je planina Ljubišnja. Opština Pljevlja je treća po veličini u Crnoj Gori. Pljevlja su grad sa najvećom oblačnošću u Crnoj Gori. Oko 70% dana u godini je bez vetra, a oko 200 dana je sa maglom.

Ako imate informacija o reljefu, šumama, rijekama, klimi, imenima podrucija, cesmi, potoka, livada, brda i drugim geografskim elementima sela, pošaljite nam ispod u komentaru.

Historija:

Stari vijek

Ovaj predio bogat rudama naseljavalo je ilirsko pleme Pirusti (po A. Evansu: “Antiquarian researches in Illyricum”, Westminster – 1883. –III-IV ). Značajni ilirski tumuli iz perioda gvozdenog doba nalaze se u Gotovuši. Pirusti su bili poznati kao rudari i od Rima su uživali velike povlastice, a slobodu im je potvrdio konzula Lucije Anicij.

U doba Rima, na mjestu današnjih Pljevalja se nalazilo varoško naselje, a u blizini i rimski municipij sa određenom samoupravom. Ovo naselje u Kominima, kod Pljevalja, do danas nepoznatog imena, označeno je kao “Municipium S“, a rezultat je postepenog prodiranja rimske politike i urbanizacije iz primorja u unutrašnjost provincije Dalmacije te romanizacije stanovništva. Pretpostavlja se da je Municipij S, s svom zenitu, u drugom vijeku nove ere imao oko 40.000 stanovnika. Na natpisu u municipiju se pominje prisustvo jedne rimske legije (Legio I Adriutix). Ljudi sa ovog područja pored bavljenja rudarstvom, služili su u pomoćnim vojnim jedinicama i bili upućivani van Dalmacije, u druge rimske provincije. Sačuvani su u kamenu urezani pomeni na romanizirane Ilire: vojnika Aurelija Maksima, sina Aurelija Vende, kao i na oficira (beneficijar) Publija Elija Fuscina (Publius Aelius Fuscinus). Kroz Municipijum je prolazila značajna rimska saobraćajnica (put je vodio od Risna ka Nikšiću, prema sjeveru, a kod Komina, u blizini današnjih Pljevalja, račvao se u dva pravca, vodeći dalje, u unutrašnjost). Grad definitivno propada u šestom vijeku najezdom Slovena i Avara.

Srednji vijek

U srednjem vijeku, naselje se (po Jeričeku i od XIX vijeka formiranom mišljenju) zvalo Breznik, po istoimenoj rijeci koja je kroz njega proticala. Početkom XV vijeka javlja se današnje ime, koje se pominje u dubrovačkim izvorima, 1430. godine, a potiče od pljevara na manastirskim posjedima. Područje župe Breznice, u XI vijeku je u sastavu države Duklje, mada je generalno priznavana vrhovna vlast Romejskih careva. Krajem 12 v područje današnjih Pljevalja, podpada pod vlast velikog župana Zavide i njegovog sina Stefana (Nemanja) a potom ulazi u sastav Kraljevine Srbije (Stefan Prvovenčani). Nakon konačnog pada Srpskog carstva 1371. Trg Pljevlja je dio posjeda moćne porodice Kosača, u okviru Kraljevine Bosne. Njihovi će se srednjovjekovni posjedi po tituli hercega Stefana Vukčića Kosačei prezimenu njegovih nasljednika (Hercegovići) nazvati Hercegovina, odnosno Stara Hercegovina (jugoistočni krajevi ove oblasti u Crnoj Gori, kao i oblast Manastir Mileševa. Herceg Stefan Vukčić Kosača je bezuspješno pokušavao odbiti Osmanlije od svojih posjeda. Najprije je izgubio svoje sjeverne posjede. Naime, godine 1463. kod Pljevalja, na rijeci Breznici, izgubio je bitku sa Osmanlijama i naselje je palo u turske ruke. Herceg se iz palog područja povukao u Novi (Herceg Novi) ali su Osmanlije i ovaj grad zauzele 1483. godine.

Osmansko carstvo

U osmanlijskim izvorima, Pljevlja se pominju kao pazar (trg) Pljevlja, ali i kao Taslidža (kamenita banja). U XVI vijeku, poznata su kao karavan-saraj, za odmor putnika i trgovaca. Pljevlja su pripadala hercegovačkom sandžaku (pljevaljski kadiluk). Od 1572. godine, zvanično su sjedište hercegovačkog sandžak-bega. Po Evliji Čelebiji, Pljevlja su 1682. godine imala 700 kuća i 10 mahala, pola hrišćanskih, pola muslimanskih. Velika eksplozija baruta, 1818. godine, uništila je svu čaršiju. Po podacima iz 1837. godine, Pljevlja su brojala 3000 stanovnika.

Novi vijek

U vremenu od 1880. do 1912. godine, u Prevljima se nalazio središte Pljevaljskog sandžaka. Godine 1906. stanovništvo Pljevaljskog kraja, je podiglo ustanak protiv zavojevača – tzv. Raonička Buna. Naime Otomanska civilna vlast, je poslije dvije nerodne godine povećala porez “raji”, a bilo je predviđeno da se porez plati po plugu (raoniku), nakon početnih uspjeha ustanika oslobođen je gotovo čitavi prostor današnjih opština Pljevlja i Bijelo Polje. Buna je ugušena na jesen 1906. intervencijom turskog garnizona u Prizrenu (komandant divizije Šemsi-paša Biševac), uz učešće artiljerije i podršku Austrugarskih trupa.

Nakon odlaska austougarske vlasti, od 1908. godine, naselje je ponovo potpalo pod Osmansku vlast, u sastavu Kosovskog vilajeta. U prvom balkanskom ratu, Pljevlja su branili dijelovi turskog odreda iz Sjenice, a oslobođena su od strane vojske Kraljevine Crne Gore, 27.10.1912. godine. Londonskim ugovorom o miru, 30.05.1913. godine Pljevlja su kao neodvojiv dio Stare Hercegovine pripala Kraljevini Crnoj Gori. U Prvom svjetskom ratu, 02.12.1915. godine, zauzela ih je austrougarska 62. divizija. Tom prilikm pljevaljski bataljon sa sandžačkim bataljonom, u sastavu crnogorske sandžačke vojske, povukao se na jug, gdje su sačekali neprijatelja i u bici kod Mojkovca (6-7. 01.1916. g.) pobjedom za kratko zaustavili napredovanje austrougarske vojske.

Pljevlja su zauzeta novembra 1918. godine i ušla su u satav Kraljevine SHS i Kraljevine Jugoslavije.

Pokolj muslimana Sandžaka i istočne Bosne 1943.

Tokom ove genocidne operacije, ubijeno je više hiljada žitelja opština Pljevlja, Priboj, Foča i Čajniče. Prema Đurišićevom izveštaju, ubijeno je oko 9.200 muslimana, od čega oko 1.200 muškaraca i do 8.000 žena, staraca i dece. Prema posleratnim popisima, stradalo je preko 4.000 civilnih žrtava, među kojima je izrazito visok udio djece najmlađeg uzrasta (vidi struktura žrtava). Preko četvrtine ubijenih (oko 26 %) su djeca do četvrte godine života, a preko polovine ubijene djece djevojčice.

Na području opštine/sreza Pljevlja od ukupno 1.380 muslimanskih žrtava februarskog pokolja 1943, 581 su bili deca do 10 godina starosti, odnosno 42%, a ako uračunamo i decu zaključno sa 14. godinom onda ukupan broj stradale dece ispod 15 godina starosti iznosi 698, odnosno 50,5%, što čini preko polovine žrtava.

Etničko čišćenje u istočnoj Bosni i Sandžaku četnici su nastojali da prikažu kao zasluženu odmazdu.U neposrednoj zapovjesti komandanda limsko-sandžačkih četničkih odreda Pavla Đurišića svojim trupama 29. januara 1943. kaže se da su “zvjerstva Muslimana, komunista i ustaša u Čajničkom, Fočanskom i Pljevljanskom srezu prema srpskom življu prešla sve granice”, pa će zarad spasa srpskog življa od “narodnih izroda i izdajica” biti preduzete “akcije za njihovo uništenje”.

U opštini (srezu) Pljevlja popisano je 1.380 žrtava ovog pokolja. U Boljanićima je ubijeno najmanje 384 stanovnika, u Bukovici (mikroregion od desetak sela i zaselaka neposredno uz granicu sa Bosnom) ubijeno je najmanje 556 stanovnika, a na području nekadašnje seoske opštine Meljak ubijeno je 500 stanovnika.

Ako imate informacija o historiji sela, pošaljite nam ispod u komentaru.

Stanovništvo:

U naselju Pljevlja živi 16059 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 35,5 godina (34,7 kod muškaraca i 36,3 kod žena). U naselju ima 6493 domaćinstva, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,29.

Stanovništvo u ovom naselju veoma je heterogeno, a u poslednja tri popisa, primećen je porast u broju stanovnika.

Ako imate informacija o broju stanovnika i prezimenima, pošaljite nam ispod u komentaru.

Kultura i prevreda

Kultura i obrazovanje su se razvijali tokom istorije Pljevalja i regiona. Prvi obrazovni život počeo je pri crkvi Manastira Svete Trojice, kao i u muslimanskim školama tzv. ruždijama i medresama, a i džamijama. Manastir Sveta Trojica je najbogatija riznica kulturnog i duhovnog života pravoslavnih Srba iz srednjeg veka do današnjih vremena. Škola u manastiru Svete Trojice , radi neprekidno od 16. vijeka. Ruždije kod muslimanskih Bošnjaka rade od kraja 16. pa do kraja 18. vijeka. Osnovna škola u Pljevljima počela je da radi 1823. godine. Inicijativom Raško-prizrenskog mitropolita Nićifora Perića, osnovan je početkom 20. veka u Pljevljima “Fond Svete Trojice”.[1] Škola u manastiru Dovolja radila je od XVIII vijeka. Veoma važan datum u istoriji obrazovanja u Pljevljima i regionu je otvaranje Pljevaljska gimnazija srpske gimnazije 1901 god.

Ako imate informacija o broju privredi naselja ili kulturnim dobrima, pošaljite nam ispod u komentaru.

Putem pretrage možete provjeriti ko se sve testirao iz ovog naselja:  BAZA

Izvori: Wikipedia, Poreklo, Bošnjacki DNK projekat