Skoplje (naselje)

Skoplje (makedonski Скопје [ˈskɔpjɛ]) je glavni i najveći grad Republike Makedonije.

Geografija:

Skoplje se nalazi na strateški važnoj poziciji u središnjem dijelu Balkanskog poluotoka, nedaleko od glavne komunikacije koja vodi od Zapadne Europe preko Beograda do Soluna u Grčkoj. Grad je smješten u uskoj dolini rijeke Vardar, koju zatvaraju planine Skopska Crna Gora na sjeveru i Vodno na jugu. Iz takvog geografskog položaja proizašao je i izdužen oblik grada, koji se prostire gotovo 25 km u smjeru istok-zapad (duž Vardara), a manje od 10 km u smjeru sjever-jug.

Klimatski, Skoplje je također određeno svojim kotlinskim položajem. Stoga su ljeta sparna i suha, a zime hladne i maglovite.

Prosječna nadmorska visina grada je 240 metara.

Historija:

Skoplje su osnovali Dardanijci u 3. vijeku p. n. e.. U vrijeme Rimskog Carstva na tom mjestu je bio grad pod imenom Justiniana Prima, ali je uništen u zemljotresu 518. Grad je ponovo izgrađen, i u vrijeme Bizantije je bio poznat pod imenom Skupi. U srednjem vijeku su se na vlasti u Skoplju često smjenjivali Bizantija i Bugarska, sve dok ga nisu osvojili Srbi u kasnom XIII vijeku i prenijeli u njega svoju prijestonicu. Osmanlije su ga osvojile 1392. i na turskom mu je ime bilo Üsküb ili Uskup za vrijeme petstogodišnje osmanske vladavine.

Skoplje je u osmansko doba bilo glavni grad Kosovskog vilajeta. Turski pisac Dildžer Zede je u 17. vijeku napisao: “Dugo sam putovao preko te zemlje Rumelije, i vidio sam dosta lijepih gradova i bio sam zapanjen Allahovim blagoslovima, ali nijedan me nije zadivio i obradovao toliko kao nebeski grad Skoplje kroz koji protiče rijeka Vardar.” Godine 1689. grad je zapalio austro-ugarski general Pikolomini, istovremeno kada su i Novi Pazar i Sarajevo stradali.

1905. Skoplje je imalo oko 32.000 stanovnika, mješavinu. Ovdje je bilo sjedište arhiepiskopa Grčke pravoslavne crkve, arhiepiskopa katoličkih Albanaca i bugarskog episkopa. 1910. godine Agnes Gonxha Bojaxhiu, poznatija kao Majka Tereza, je rođena u Skoplju u katoličkoj albanskoj porodici.

Srbi su tokom Balkanskog rata 1913. zauzeli Skoplje od Osmanlija, i ono je postalo dio Srbije, koja je postala dio Kraljevine SHS 1918, te Kraljevine Jugoslavije 1929. godine. Bilo je pod bugarskom vlasti tokom oba svjetska rata, a 1945. godine je postao glavni grad Makedonije, republike članice Jugoslovenske federacije. 1963. Skoplje je pogodio snažan zemljotres, i brojni kulturno-historijski spomenici su ozbiljno oštećeni.

Za vrijeme Jugoslavije, Skoplje je brzo raslo i postalo je glavni industrijski centar južnobalkanskog regiona. Raspadom SFRJ 1991. godine Skoplje je postalo glavni grad nezavisne Republike Makedonije. Grčka se protivila korišćenju imena Makedonija od strane novoformirane države, i nametnula je ekonomsku blokadu koja je žestoko naškodila ekonomiji Makedonije i Skoplja, jer je zatvorila pristup moru preko Soluna. Blokada je stavljena van snage 1995. godine nakon dogovora između Grčke i Makedonije. Mnogi Grci i dalje ovu državu nazivaju “Republikom Skoplje”, a njene stanovnike (omaložavajuće) “Skopljacima” (Skopiani na grčkom).

Toponimi:

Ako imate informacija o imenima cesmi, brda, dolina, livadama, šuma, potoka itd. pošaljite nam ispod u komentaru.

Stanovništvo:

Šire gradsko područje (Skoplje sa 7 malih prigradskih općina) ima 578.144 stanovnika ^[1](Popis 2002.), odnosno blizu 30 % ukupnog stanovništva Makedonije. Takva koncentracija stanovništva predstavlja sve veći problem za državu u kojoj svi ostali gradovi imaju ispod 100.000 stanovnika, te se stoga ne može osigurati ravnomjeran razvoj.

Veliki porast stanovništva Skoplja posljedica je nagle industrijalizacije nakon Drugog svjetskog rata i njegove nove uloge kao političkog, privrednog i kulturnog centra Makedonije unutar SFRJ. 1930. godine Skoplje je imalo oko 50.000 stanovnika, što znači da se u samo pedesetak godina povećalo deset puta.

Nakon posljednje reforme lokalne uprave u Makedoniji 2004. godine, Skoplje je ustrojeno kao grad sa 10 gradskih općina; Aerodrom, Butel, Centar, Čair, Gazi Baba, Gjorče Petrov, Kisela Voda, Karpoš, Saraj i Šuto Orizari).

Unutar novih gradskih granica živi 506.926 stanovnika (Popis 2002.). Prema etničkoj strukturi, bilo je 66.9 % Makedonaca, 20.5 % Albanaca, 4.6 % Roma, 2.8 % Srba i 1.5 % Bošnjaka.

U sedam gradskih općina većinsko stanovništvo su Makedonci, u dvije Albanci (Čair i Saraj), te u jednoj Romi (Šuto Orizari – jedina romska općina u Europi).

Bošnjaci Skoplja

Prva naseljavanja Bošnjaka na prostor današnje Republike Makedonije su počela posle Velike istočne krize i aneksije Bosne od strane Austrougarske. Tada se veliki broj Bošnjaka naselio u Makedoniji. Posle Balkanskih ratova veliki dio ovih muhadžira su se iselili u Tursku.

Današnji Bošnjaci u Republici Makedoniji su potomci iz  Sandžaka (Tutin, Rožaje, Plav, Gusinje i Novi Pazar). Tokom pedesetih i šezdesetih godina 20. veka ovi muslimani su masovno kupovali (po izuzetno niskim cenama) ili bez naknade useljavali u kuće, po napuštenim turskim i torbeškim selima koji su se iselili za Tursku. Tako su se naselili u selima Batinci i Srednji Konjari u skopskom kraju i Gornji Orizari u veleškom kraju.

Izvještaj o doseljavanju Bošnjaka iz Bosne u Kumanovo 1910. godine

Kultura i prevreda

U razdoblju bivše Jugoslavije, Skoplje se razvijalo kao industrijsko središte Makedonije, što je i dovelo do velikog priljeva novih stanovnika u grad. Najznačajnije industrijske grane su bile tekstilna, kemijska (kombinat “OHIS”), farmaceutska (“Alkaloid”), štamparska i metaloprerađivačka (Žeeljezara Skopje). Po osamostaljenju Makedonije, njena privreda našla se pred teškim problemima. Skoplje kao glavni grad je bilo i danas je u nešto boljoj poziciji od ostatka države, u kojoj je trećina stanovništva nezaposlena. I njegova industrija je stradala, ne samo zato što se nije mogla potpuno prilagoditi novom kapitalističkom sistemu, već i zbog grčke blokade i etničkih sukoba u Makedoniji 2001. godine. Posljednjih godina je vidljiv stanovit napredak, posebno stoga što je došlo do preorijentacije s industrije na uslužne djelatnosti i većih stranih ulaganja.

Putem pretrage možete provjeriti ko se sve testirao iz ovog naselja:  BAZA

Izvori: Wikipedia, Poreklo, Bošnjacki DNK projekat